Jan's verhaal

Gegroet lieve mensen,

Aan mij de eer om dit maal op Joris zijn befaamde blogje iets joligs doch informatiefs te laten horen vanuit Lunsar, Sierra Leone. Een Geneeskunde student ver van huis, op zoek naar de Afrikaanse hitte, om langs dorpjes te struinen naar goed voedsel, gezellige small talk met buurtbewoners, leuke avontuurtjes op motor cycles, kindertjes met bellenblaas en ballonnen die lachend je hand schudden. Ik kan u vertellen: zij zijn gewend aan apotho’s zoals wij, en wij inmiddels ook aan hen. Immers, als heel de straat je naam schreeuwt, wie ben jij dan om zwijgzaam het geroep te negeren? Vandaar dat wij af en toe ongegeneerd “Owuni e bi!” terugroepen, waar vaak het kind stil van wordt en een lach op het gezicht van tovert bij de ouders en oudere jongeren: Het betekend, Zwarte mens! Een vriendelijk Hoe gaat het? en God zij met u, doen vaak wonderen in sociale acceptatie bij de ouderen in de samenleving.

Ik ben al aardig aan het idee aan het wennen dat we gewend zijn in dit bijzondere land! Dat zal dan ook wel in het stukje schrijven van zodadelijk naar voren zal komen. Joris en ik groeten elkaar iedere morgen om kwart over zeven, wakker geschreeuwd door onze altijd bellende watchman Saidu. Hij heeft geen geld, nooit credit, maar zijn telefoon maakt op de een of andere manier toch overuren. We gaan naar bed om een uur of tien, ik doe tot op vandaag de generator uit, waarna het pikkedonker wordt hier. Maar goed, dit constante ritme dus. Het woord alleen al maakt menig student tanden knarsend terug naar zijn studentenleven willen jumpen, zich een avond vol willen gooien met biertjes, tot laat gamen met vrienden, ’s ochtends moe en brak wakker worden en weten, dat het goed zit. Chaos, creativiteit, doen waar je zin in hebt. Ritme is iets wat wij in geen 2 respectievelijk 5 jaar meegemaakt hebben in Groningen! Bijtanken doe je bij je ouders, die hebben ritme, wij niet! Nou nu dus wel. En het went eigenlijk wel. We worden voor het eerst in ons leven, zonder onze wekker wakker. Om 7 uur. 7 uur. Frapant, hoort allemaal bij deze speciale ervaring.

Ondanks het ritme, proberen we de dagen natuurlijk nog zo chaotisch en spontaan mogelijk in te vullen. We lopen van de Baptistendevotie die om 8 uur begint naar de kliniek waarin we niet beginnen met onze kleine stage en meeloopdagen voordat we iedereen een hand, een vriendelijke groet dan wel een gekkengeitje met iemand uithalen. Niets heeft haast, alles op zijn tijd. Woorden zijn hier niet om uitgesproken te worden. In het begin moet je hier erg aan wennen. Het is echter de gewoonste zaak van de wereld hier om een half uur naast elkaar op een bankje te zitten en gewoon je mond te houden. Misschien een korte zin over Robin van Persie, dan wel de regen die voor je neer valt. Meer niet. Gewoon. Niet. Maak het jezelf gemakkelijk, lach en wees positief. Mwah, geen slechte sfeer als je het mij vraagt. Haastige spoed is zelden goed wordt hier zonder gemak omgetoverd in, je boet als je teveel doet. Het went snel, maakt het leven best eenvoudig!

Om 9 uur sluiten wij bij de dienstdoende arts aan. Dr Mattia, tenzij hij in een andere hospitaal opgeroepen wordt. Hij is de enige opthalmisch chirurg in dit land met nog geen 6 miljoen inwoners. Wij hebben er meer in Nederland zoals u misschien zult begrijpen. De situatie is vrij bar en boos, want cataract operaties zijn vrij eenvoudig uit te voeren voor weinig geld, en het verbeterd in 95% van de gevallen de visie der mate dat het kwaliteit van leven er met stappen op vooruit gaat.
We proberen her en der op te vangen wat er zoal gediagnosticeerd wordt. Helaas is het erg druk met patiënten, krijgt iedere patiënt niet veel meer tijd dan een minuut om duidelijk te maken wat er scheelt en wordt er hard doorgewerkt.

Tijd voor interactieve betrokkenheid van student bij dokter is er dan ook vaak niet bij. Niet geheel onlogisch. Toch jammer, want je zit dus al gauw een uur of twee, drie uur naast dokter Mattia te kijken naar de wachtkamer die tegelijkertijd geldt als visual acuity measurement room of dark room. Ja die heb je hier ook in het ziekenhuis. En er lopen aardig wat blote borsten rondt. Opwindend zou je zeggen, maar deze kamer wordt gebruikt, geheel in tegenstelling trouwens van wat de meeste onder ons zich van een dark room zouden voorstellen, voor het bekijken van het oog met een slitlamp. Niet zo’n spannende wending voor de normale lezer, gelukkig wel voor een geneeskunde student. Al observerend gaat het er anders aan toe dan op een oogafdeling in Groningen. We kunnen zoals verwacht niet via een groot plasmascherm meekijken naar alle verbleekte retina’s, aangetaste irissen, cataract lenzen en bewolkte cornea’s zoals dat in het UMCG kan. We kijken nu voornamelijk naar de gezichtsuitdrukking van de arts over de ernst van de zaak en hoe hij vervolgens de kaart van de patiënt onder krabbelt voor behandelingen en terugkomsten. Twee uur lang.

Leuk is anders, maar af en toe worden we erbij betrokken, veelal de interessante patiënten en dan leren we toch echt wel wat. We kwamen op het idee op te splitsen zodat de communicatielijnen tussen arts en student wellicht wat persoonlijker en dus beter zouden verlopen. Dit was zeker het geval en verlaagd de kans op neuspeuter, tenengekrabbel en indutgedrag van de student. Fijn. Als je trouwens niet zo veel eet ’s ochtends kun je ook naar het geknor van je maag luisteren in die twee uur. Het kan echter maar zo zijn dat de hele wachtkamer met je meeknort. Mensen komen vanuit het hele land naar deze kliniek, vertrekken ’s ochtends heel vroeg en hebben vaak geen geld om eten te kopen omdat dat nou net de registratiekosten voor het ziekenhuis zijn. Er worden hier keuzes gemaakt die in Nederland ondenkbaar zijn. Eten of school, onderdak of een cataract operatie voor een gezinslid. Dit dwingt af en toe erg goed tot je door en laat je beseffen hoe kwetsbaar dit land nog is, ondanks de gastvrijheid en saamhorigheid.

De taalverschillen tussen de volkeren en de grote vertaalslagen die in deze kliniek gemaakt worden zijn af en toe bizar. Gesprekken in een taal van een bepaalde stam verlopen via de ouders van de patiënt en de assistent nurse, een nurse uitgerust met vier talenknobbels, die op zijn beurt de Dr Mattia in Creools of Timni inlicht, die ons daarna haarfijn in het Engels opnieuw alles uitlegt. Tja, dat hoef je niet uit van de universiteit te komen om te zien dat dat af en toe wat problemen geeft. Er wordt dan ook vaak wat minder waarde gehecht aan de medische historie van de patiënt. Echt gedetailleerd wordt er niet ingegaan op wanneer de klacht nou precies begon, waar het precies pijn doet, op wat voor tijdstip van de dag, andere lichamelijke klachten, wat het verergert, wat verligt, familieleden met dezelfde klachten, nee hoor de ons geleerde ALECOBO is hier niet bekend. Beter gewoon zelf kijken door de slitlamp wat er scheelt aan het oog. Dat is betrouwbaarder dan al het vertaal en de lage intelligentie en het lage inschattingsvermogen van de mensen hier.

Zo weigeren sommigen om het oog te laten testen waar niets mee aan de hand is. Er moet dan weer extra tijd worden uitgetrokken worden om uit te leggen dat dat nodig is voor vergelijking en dat de patiënten maar gewoon moeten doen wat de dokter zegt. Bijzonder. Echt normaal wordt er in de kliniek niet tegen patiënten gepraat. Het motto: Wij helpen jou, dus jij doet wat wij zeggen, is zeker van toepassing. Gespreksvaardigheden, tja misschien handig in Nederland om je patient tevreden te houden. Hier wordt er gewoon tegen je geschreeuwd als je niet gehoord hebt dat je rechtuit moet kijken, krijg je een tik als je niet snel je ogen opendoet als de arts dit net twee keer heeft gezegd en je oog nog gezwollen is van de operatie van gisteren is dat het aan alles zichtbaar is dat het te pijnlijk is het oog te openen. Kinderen liegen over hun leeftijd, leeftijden worden uberhaupt genoteerd in 5-tal jaren, dus ongeveer 60 , ongeveer 75 etc. Andere cultuur, andere regels. Even wennen. Maar het gewenningsproces went en bevalt. Elke dag is nieuw, nieuwe mensen andere verhalen. We zullen deze twee maanden veel beleven, de tijd vliegt al is de sfeer relaxed en soms ongemakkelijk traag.

Dit is Sierra Leone. Wij maken het mee!

---

Tot zover Jan Meerman, partner in crime. In de actuele hoek maken we leuke dingen mee. Afgelopen woensdag hebben we in het immer bruisende Freetown succesvol geldzaken kunnen afhandelen en goed boodschappen kunnen doen, wederom overrompeld door de levendigheid van de stad. Verder zijn we zonder ontbijt allebei bijna van onze graat gegaan in de OK. Na de lunch ging het echter veel beter en hebben we geïnteresseerd staaroperaties kunnen aanschouwen. We kennen de kliniek dus steeds beter: ook de front desk en opticien hebben we gezien.

Na goede gesprekken met Dr. John gaan we morgen echt van start met het onderzoek, waarvoor we opgenomen worden in de normale flow van patiënten. Daarnaast zijn we gisteren achterop de motor bij de pastor naar een school in aanbouw geweest, waar we onze ogen uitkeken (het was aanmeldingstijd en er was discussie over de kosten). Het kerkbezoek van vandaag kon niet ontbreken. Ten slotte hebben we vandaag een blinde man bezocht die indrukwekkende verhalen vertelde over het moeilijke leven van (visueel) gehandicapten in dit land. De indrukken blijven dus komen en het onderzoek gaat binnenkort echt van start!